Tarımda Tasarruflu Su Kullanma Programı kapsamında Toprak Gübre ve Su Kaynakları Merkez Araştırma Enstitüsü, İl Müdürlüğü, Polatlı ilçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ile Polatlı Ziraat Odası işbirliği tarafından Polatlı Ziraat Odası Toplantı Salonunda “Yağmurlama Sulama Sistemi” hakkında eğitim düzenlendi. Dr. Pınar Bahçeci Aslan tarafından sunum gerçekleştirilen eğitime Polatlı Ziraat Odası Başkanı Zekai Köseoğlu, muhtarlar ve çitçiler katıldı.
SULAMA NEDİR?
Bitki gelişimi için gerekli olan ancak doğal yollarla karşılanamayan suyun çevre ve doğaya zarar vermeden bitki kök bölgesine uygulanmasıdır. Genel olarak ülkemizde bitki büyüme mevsimi boyunca yağışın yetersiz, yağışız dağılımının ise düzensiz olması tarımsal ürün artışı için sulamayı vazgeçilmez bir unsur haline getirmektedir.
SU VE SULAMANIN ÖNEMİ
Sulama ile bitkilerin su ihtiyacı karşılanır. Su bitkiiçinbirbesinelementidir ve bitki içerisinde taşıyıcı olarak görev yapar, Suda erimiş halde bulunan Bitki besin elementlerinin bitkiler tarafından alınabilmesini sağlar, Su bitki gövdesini sıcaktan ve soğuktan korur,Sulama ile devamlı ve kararlı bitkisel üretim yapılır, verim artar.Toprakta biriken tuzların yıkanması sağlanır.Toprakta mevcut taban taşı yumuşatılır.Gübre ve tarım ilaçları su ile birlikte verilebilir.Bazı bitkiler dondan korunabilir. Toprak ve bitki etrafındaki hava serinletilerek, bitki gelişimi için uygun ortam oluşturulur.
SU-VERİM İLİŞKİLERİ
Fazla ve Yanlış Sulama; toprak gözeneklerinde gereğinden yüksek su bulunur ve gözeneklerdeki hava oranı düşer. Bunun sonucunda, Toprakta mevcut yararlı mikroorganizmaların faaliyetlerinin azalmasına,Taban suyunun yükselmesine,Rutubet fazlalığından dolayı mantari hastalıkların artmasına,Toprakta tuzluluğa ve çoraklaşmaya, Arazi çoraklaştığında tuza dayanıklı bitkiler dışında bitkiler yetişememesine Verim kaybına,Kök gelişiminin yavaşlamasına,Erozyoniletoprakkaybına,Bitki besin elementlerinin alımını engelleyen zararlı bileşiklerin oluşumuna nedenolmaktadır. Düşük toprak nemi koşullarında; Toprak nemi toprak taneleri tarafından yüksek güçle tutulur. Bitki suyu alabilmek için yüksek kök basıncı uygular ve gelişme ve ürün yapımına ayıracağı enerjinin bir kısmını su alımında kullanır. Sonuçta, bitki gelişmesi ve verim olumsuz yönde etkilenir.
SULAMA ZAMANININ PLANLANMASI YÖNTEMLERİ
BİTKİ BELİRTEÇLERİ
Görünüş, Bitkilerin su eksikliğine tepkileri farklı olduğundan her bitkinin görünümlerinde sergiledikleri değişikler de farklı olmaktadır. Ancak, yapraklarda oluşan renk ve görünüş değişimlerini dikkatle izleyerek sulama zamanının gelip gelmediğine karar verilebilir. Bu yöntemde bitkilerin yapraklarının rengine, canlılığına ve duruşuna bakılarak sulama zamanının geldiğine karar verilir. Deneyimi gerektiren ve çok kaba sonuç veren bir yöntemdir. Genellikle düşük yada aşırı sulamaya neden olabilir. Yaprak sıcaklığı; Infrared termometreler ile yaprak sıcaklığı takip edilerek bitkilerin sulamaya gelip gelmediği hakkında bilgi sahibi olunabilir. Yaprak su potansiyeli. Stoma Direnci.
TOPRAK BELİRTEÇLERİ
Toprak su potansiyeli- Tansiyometre: Tansiyometreler, toprak su potansiyelinin ölçülmesinde kullanılan basit aygıtlardır. Tansiyometre içi su doldurulmuş gözenekli seramik bir uç, yine içi su dolu bir tüp ve emişi gösteren bir basınç ölçerden olmaktadır. Toprak su içeriğindeki değişmeye tepki olarak seramik kaptan su dışarı veya içeri akar. Toprak su içeriği azaldıkça seramik uçtan su dışarıya toprağa doğru akar ve oluşan emiş değeri de vakumgöstergesinden okunur. Toprak neminin elle kontrolü yapılarak :Kök bölgesinden alınan toprak örnekleri, elle kontrol edilerek sulama başlangıcındaki nem düzeyine düşüp düşmediği belirlenir. Sulama başlangıcındaki nem düzeyini tarla kapasitesine çıkaracak kadar sulama suyu uygulanır. Bu yöntem de deneyimi gerektiren, oldukça kaba sonuç veren ve genelde düşük yada aşırı su kullanımının söz konusu olduğu bir yöntemdir.
YAĞMURLAMA SULAMA
Yağmurlama sulama yöntemi, suyun kaynaktan belirli bir basınçta alınarak kapalı bir sistem ile tarlaya kadar iletildiği ve atmosfere damlacıklar halinde püskürtüldüğü yöntemdir.Bu yöntem çok değişik özelliklere ve sistem kapasitesine sahip olduğundan birçok bitki için sulanabilir nitelikteki her toprakta kullanılabilmektedir.Gerekli parçaların sağlanabilirliği, uygulama sırasında denetlenebilir olması tüm dünyada yaygın olarak kullanılabilir olmasını sağlamaktadır.
YAĞMURLAMA SULAMA AVANTAJLARI
Tohumun çimlenmesi için uygun ortam hazırlanır. Arazi tesviyesi gerektirmez. Hafif bünyeli ve Yüzlek topraklarda uygulanabilir. Yüzey akış ve erozyona neden olmadan dik ve eğimli topoğrafyaya sahip alanların sulanabilir. Su uygulama randımanı yüksektir. Erozyon sorunu yoktur. Gübre ve tarım ilaçları su ile verilebilir. Meyve ağaçları dondan korunabilir.
YAĞMURLAMA SULAMA DEZAVANATAJLARI
İlk tesis masrafları yüksektir. Enerji masrafları söz konusudur. Yüksek rüzgar hızı ve esme süresi eş su dağılımını bozar. Yüksek sıcaklık buharlaşmayı arttırır. Tozlaşma döneminde yapılacak sulama döllenmeyi olumsuz etkiler. Bitki hastalıkları yayılma eğilimi gösterir. Sulama gündüz saatlerinde bitirilirse yapraklarda bulunan su damlaları ve Tuzlu su yaprak yanmalarına neden olabilir.
YAĞMURLAMA SİSTEMİNİN UNSURLARI
POMPA BİRİMİ
Gerekli işletme basıncını sağlar. Akarsu, göl, kanal, keson kuyu (Dinamik emme yüksekliği fazla olmayan koşullarda) yatay milli santrifüj tipi pompalar. Derin kuyularda, derin kuyu pompaları ya da dalgıç tipi pompalar. Elektrik enerjisinin bulunduğu koşullarda elektrik motorlu pompalar, bulunmadığı koşullarda ise diesel motorlu pompalar tercih edilmelidir
BORU HATLARI
Ana ve lateral boru hatları yüzeye serildiğinde, 6 atm işletme basınçlı alüminyüm yada sert PE, gömülü olduğunda 10 atm işletme basınçlı sert PVC borulardan oluşturulur.
UYGUN YAĞMURLAMA BAŞLIĞININ SEÇİLMESİ
Toprağın su alma hızı, bitki cinsi, rüzgar koşulları, basınç sınırlamaları, çiftçi istekleri göz önüne alınır. Çözüm sağlayan çok alternatif olabilir. Enaz sistem debisine sahip, düşük işletme basıncı, düşük lateral sayısı, geniş tertip aralıkları ve düşük lateral debisi gerektiren başlık seçilmeli Başlık üreten firmaların kataloglarından yararlanılır (kataloglarda; farklı meme çaplarında uygun işletme basınçları, bu basınçlardaki başlık debisi, ıslatma çapı, başlık tertip aralıkları ve yağmurlama hızı)
YAĞMURLAMA SULAMA SİSTEMLERİNİN TERTİPLENMESİ
Yağmurlama başlıkları Dikdörtgen ya da kare tertipte Lateral boru hatları Eğimsiz ya da bayır aşağı eğimde Uzunluk 250 m Etken rüzgar yönüne dik Laterallerin ana hat boyunca hareketi en az işgücüne gerek göstermeli Ana boru hattıLaterallere dik olmalı Laterallere iki yönde hizmet etmeli.
ÜNİFORM OLMAYAN SU DAĞILIMI
İşletme basıncı uygun değilse, başlık tertip aralıkları uygun değilse, Lateraller, arazi eğimine uygun bir şekilde (eğim aşağı) döşenmemişse, Aynı tarlada farklı marka başlıklar kullanılmışsa, Aynı tarlada farklı meme çaplarına sahip başlıklar kullanılmışsaeş su dağılımı sağlanamaz.
MİKRO YAĞMURLAMA SULAMA YÖNTEMİ
Bu yöntemde kaynaktan alınan su daha çok bitki gövdesinde yakın olacak şekilde, daha küçük sprinkler adı verilen yağmurlayıcılar ile püskürtülerek verilmektedir.Püskürtücüler, sisleyiciler ve mini yağmurlama başlıkları kullanılmaktadır.Damla sulama sistemlerine göre daha geniş toprak hacmini ıslatırlar ve işçiliği daha düşüktür.Buharlaşma ve rüzgar ile kayıpların olması en önemli sınırlılığıdır.
HAREKETLİ YAĞMURLAMA SULAMA SİSTEMLERİ
TAMBURALI YAĞMURLAMA SULAMA SİSTEMİ
Bir kızak veya tekerlekli araba üzerine yerleştirilmiş yüksek kapasiteli tabanca tipi bir yağmurlama başlığı veya belirli aralıklar ile lateral üzerine yerleştirilmiş püskürtmeli yağmurlama başlıklarının bulunduğu hareketli yağmurlama sulama sistemleridir. Mevcut bükülebilir polietilen malzemeden imal edilmiş olup hortumların uzunluğu 400 metreye kadar ulaşabilmektedir. Her sulama doğrultusunda arazinin belirli bir şeridi sulanır.
DAİRESEL HAREKETLİ YAĞMURLAMA SULAMA SİSTEMLERİ
Bu sistemde sulama suyu dairesel olarak sürekli hareket eden lateral aracılığı ile uygulanır. Hareket edilen dairenin çapı 1000 m’ye kadar ulaşabilir (alan yaklaşık 750 da)Tarla bitkilerinin yetiştirildiği ve alanı 120 da ve fazla olan alanlarda damla sulama sistemleri de dahil tüm sulama sistemlerine göre daha ekonomik bir sulama sistemidir.Yeraltı suyunun sulamada kullanıldığı alanlarda kuyunun bulunduğu yere bu sistemin merkezinin yerleştirilmesi halinde birim alana düşen sistem maliyeti de azalmaktadır. Sistem ile %12 eğime kadar olan alanlarda rahatlıkla sulama yapılabilmektedir.Sulama işçiliği en az düzeydedir.Parsel köşelerinde sulanmayan bir miktar alan kalır.
DOĞRUSAL HAREKETLİ YAĞMURLAMA SULAMA SİSTEMLERİ
Dikdörtgen veya kare şekilli alanların sulanmasında kullanılan bu sistem bir hat boyunca hareket eder. Hat üzerindeki hidrantlardan veya kanaldan suyu alan sistem hattın her iki tarafını da sulayabilmektedir.Doğrusal hareketli sulama sistemi ile alanın tamamı sulanmaktadır. Sistem eğimi % 3’in altında olan alanlarda rahatlıkla hat üzerindeki hidrantlardan veya kanaldan suyu alan sistem hattın her iki tarafını da sulayabilmektedir.
