Tarihi dokusu, lezzetli yemekleri kendine has kültürel dokusu ile Ankara’nın en turistik ilçelerinden Beypazarı’nda kültürel dokular nesilden nesile aktarılarak devam ettiriliyor. Bu kültürel dokulardan biri de beypazarlı gelinlerin takısı olan Gelin Tılsımı. Tarihi dokusu ve geleneklerine sahip çıkan Beypazarı çevre illerden ve yurt dışından çok sayıda turisti de ağırlıyor.
TELKARİ ZANAATININ ÖNCÜ İSİMİ
Başkentin en bilindik ilçelerinden olan Beypazarı’nın kültürel açıdan en öne çıkan özelliği Cumbalı veya Guşganalı iki ya da üç katlı ahşap evleridir. Beypazarı’nı ziyaret ettiğini de bu mimari dokunun korunduğunu ve yeni yapılaşmalarında mevcut mimariye göre devam ettiğini görürsünüz. Ahşap Evlerinden Yaprak Sarmasına havucundan yöresel kıyafetlerine kadar Beypazarı’nın bir çok kültürel değeri bilinse de Beypazarı el sanatlarında da önde gelen Ankara ilçelerinden biri olma özelliğini taşıyor. 1959 yılında 9 yaşında mesleğe çırak olarak başlayan ve Beypazarı’nın önde gelen telkari ustalarından olan İsmail Akbay 7 yıl sonrasında 15 yaşında kendi işyerini açarak dünden bugüne telkari zanaatının öncü isimlerinden.
Küçük yaştan itibaren telkari zanaatına sahip çıkan İsmail Akbay ilk olarak telkari ustalığı ile sektöre giriş yapıyor. Sonrasında ise 15 yaşında kendi dükkanını açarak altın ve gümüş telkari işlemeleri yapıyor. Bu eşsiz el işlemesi takıları ilk etapta Beypazarı ve Ankara hariç İstanbul’a gönderiyor.
BÜYÜK BİR EMEKLE İLMEK İLMEK ÜRETİLMEYE DEVAM EDİLİYOR
Telkari işçiliği günümüzde hazır kalıp döküm olarak üretilse’de Beypazarı’nda 1959 yılından kurulan Akbay Gümüşçülükte hala el işçiliği ile büyük bir emekle ilmek ilmek üretilmeye devam ediliyor. 22 ve 14 ayar altının yanı sıra 925 ayar gümüş olarak da telkari işçiliği yapılıyor. Telkari işlemeciliğinin anlamı telle cımbızla işlenen olarak geçerken bu zanaat ile takıdan bibloya kemer’den tokaya kadar pek çok ürünün üretimi devam ediyor.
HABER: İLKNUR KILINÇ
BU TAKI İLE GELİN TILSIMLANARAK NAZARDAN KORUNUYOR
Beypazarı düğünlerinin ve Beypazarlı gelinlerin vazgeçilmezi olan gelin tılsımı da günümüzde hala yaşatılan geleneklerden biri olma özelliğini taşıyor. 100 küsür yıldır Beypazarılı gelinlere alınan ve her düğünde gelinlere takılan gelin takısı da el ile telkari yöntemi ile işleniyor. Evlenecek olan kızlara gelin tılsımı adı verilen bir takı takılıyor. Eski geleneklere göre bu takı ile gelin tılsımlanarak nazardan korunuyor. Eskiden içinde ayetler yazılı olan gelin tılsımında günümüzde pek çok çeşit seçenek bulunuyor. Tılsım anlamı ise geçmişte içerisinde ayet yazılı olması sebebi ile ifade ediliyor. Gümüş ve altın İşlemeciliğinin yaygın olduğu Beypazarı’nda altın ve gümüşten pek çok işlemeli kemer’de yapılarak düğünlerde gelinlere takılıyor. İncili gelin tılsımları, inci küpeler ve işlemeli gelin kemerleri gelin kızlara düğün öncesi çeyiz olarak hazırlanıyor.
EL İŞÇİLİĞİ OLAN SAYILI İŞLETMELERDENİZ
İnternet sitemiz için devam ettirdiği zanaatın detaylarını bizimle paylaşan telkari ve gümüş ustası İsmail Akbay, “Çocuk denecek yaşta 9 yaşından itibaren bu zanaata gönül verdim bu sektörde sayısız çırak yetirttirdim. Bu zanaatı öğrenmek için çok küçük yaşlarda atölye de öğrenmeye başlamak ve kişinin parmaklarını bu işe alıştırmak gerekiyor. Beypazarı’nda artık bu mesleği yaşatacak insan sayısı çok az çırak yetişmiyor. Herkes ya üretim tezgahında olmak istemiyor. Ürün satışında ya da işi öğrenip şehir dışına gidiyor biz artık el işçiliği ile üretim yapan sayılı işletmelerden biriyiz.”dedi.
TELKARİ İŞÇİLİĞİ NEDİR?
Gümüş işi anlamına gelen telkari sanatı, ham gümüşün eritilerek tel haline getirilmesi ve ardından gümüşün kuyumculuk için tel haline getirilmesi işidir. Gümüş yüzük, küpe, kolye, bileklik vb. Rozet, kalem, isim levhası gibi hediyelik eşyaların yapımıdır.
İnce kuyumculuk olarak tanımlanan telkari sanatı büyük bir özen ve titizlikle yapılır.
Tel Çekme: Gümüş madenlerinden çıkan gümüş külçelerinin pota üzerinde eritilip ince teller haline getirilmesidir. Daha sonra bu ince ipler silindirlerden geçirilerek hedef seviyeye gelene kadar inceltilir.
Model Hazırlama: İmalatı yapılacak ürünün planlanması ve bir kağıda çizimidir. Tasarlanan ürünün ana iskeletinde kullanılacak parça dikkate alınarak üründe kaç adet iplik kullanılacağı ve hangi desenlerle oluşturulacağı belirlenir.
Tavlama: Merdanelerden geçerken bükülen ve incelen teller esnekliğini kaybedip sertleştikçe tellerin yumuşaklığını geri kazanması gerekir. Tavlama aşaması, tellerin ısıtılması ve tavlanması ile istenilen esnekliğin oluşturulduğu aşamadır.
Kesim: Tüm tellerin tasarlanan ürün ölçülerinde kesilerek kullanıma hazır hale getirilmesidir.
Şekillendirme: Ürünün ana iskeletinde yer alacak parçanın planlanan iş parçası üzerine yerleştirilmesi ve şekillendirilmesidir. Belli yerlerden gelen kaynaklarla birleşen iskeletin görünümü bu noktada sona eriyor. İskelet yapısının boşlukları ince ipliklerle doldurulmuştur.
Yapım Detayları: Telkari sanatında, ürün bitmeden ana parçaları birleştirmek ve süslemeler yapmak için bazı parçacıklar kullanılır.
Birleştirme ve Kaynak: Telkari sanatında yüzlerce telin inceltilmesi ve bükülmesi gerekir ve bunların tamamı inceltilmiş teller kullanılarak oluşturulur. Daha sonra ürünleri birleştirmek için lehimleme veya kaynak yöntemleri kullanılır.
Kasar: Telkaride ürün şekli bittiğinde ısıtma, kaynak gibi işlemlerden dolayı ürün kirli görünebilir. Bu nedenle ağartma işlemi yapılarak filigranın doğal rengine kavuşması sağlanır.
